Wie een partner verliest is weduwe of weduwnaar, wie beide ouders verliest is wees, maar wie een kind verliest heeft niets om zich aan vast te houden. Iedereen begrijpt het verlies wat achter dat ene woord ‘weduwe’ of ‘wees’ ligt, maar hoe communiceer je het verlies van een kind?
Hoe zwaar ook de deken van eenzaamheid die verdriet kan zijn, één woord van herkenning kan hem zomaar even oplichten. ‘O, jij óók!’ Of ‘O, dát draag je mee!’ Één woord, een naam, kan een directe band scheppen of juist opening creëren voor verbinding.
Liefde voor taal en mensen die dit verlies kennen, zetten mij op het spoor om op zoek te gaan naar precies zo’n woord en dit is wat ik vond:
Het modern Hebreeuws kent het woord שכול (shkhol), wat het overlijden van een kind in de familie betekend. De ouders zijn שכולים (shakulim). De familie is שכולה (shakula). Lid zijn van een ‘shakula’ familie betekend dat jouw ouders een kind hebben verloren. Van origine gaat het woord terug tot de bijbel, waar het ieder wezen dat kinderen verloor (specifiek werd een moeder beer genoemd), in het moderne Hebreeuws wordt het vooral gebruikt voor familie of ouders die hun kind in militaire dienst verloren.
Het Arabische woord ثَكْلَى (thakla) refereert aan een moeder die haar kind verliest.
Het Duitse ‘Verwaiste Eltern’, betekend letterlijk ‘verweesde ouders’ en Verwaiste Mutter/ Verwaister Vater oftewel ‘verweesde moeder of vader’.
Een bijzondere groep zijn de ouders die door de een-kind politiek in China hun enige kind (en vaak ook enige stamhouder en bron van inkomsten als ze ouder worden) verliezen: ‘Shidu’, 失独 letterlijk ‘verlies van het enige’. ‘Shidu fumu’ 失独父母 zijn ouders die hun enige kind verloren hebben.
Er is echter ook een Chinees gezegde wat spreekt over de omkering van de natuurlijke volgorde: de grijsharige zou niet de zwartharige moeten begraven.
Dit gezegde bracht Karla Holloway, Professor Engels aan Duke en zelf na het verlies van haar zoon op zoek naar een woord hiervoor, in 2006 op het spoor van het Sanskriet woord ‘Vilomah’. Het woord ‘Weduw’ is ook afkomstig uit het Sanskriet en betekend ‘leeg’, reden waarom Lady Bird Johnson zich verzette tegen deze term na het verlies van haar echtgenoot President Lyndon Johnson, want zij was ‘niet leeg, maar in rouw, ze had verdriet.’ Maar, zo schreef Holloway, zij had in ieder geval iets om zich tegen te verzetten.
Zo bracht haar zoektocht haar bij het Sanskriet woord Vilomah, wat betekend ‘tegen de natuurlijke volgorde’, net als de onnatuurlijke omkering waarin de grijsharige, de zwartharige begraaft. Hiermee had zij het woord gevonden wat voor haar alles in zich droeg wat het verlies van haar zoon voor haar was, maar vooral moest het zijn ‘a quiet word, like our grief, but clear in its claim’.
Sindsdien wordt dit woord door steeds meer ouders geadopteerd om hun verlies een naam te geven. Een stil woord, zoals hun verdriet, maar helder in waar het voor staat.