Woorden komen langzaam op gang vandaag. Ze zijn met nooit genoeg en dat weten ze, dus hebben ze geen haast. Beelden, ja, die stromen in overvloed, net als gevoelens en allerlei soorten gedachten. Ik sluit mijn ogen en laat ze toe. Bekijk, voel, beleef ze allemaal. Ieder jaar weer, ieder jaar net even anders, dieper, nieuwer. Met meer begrip, (nog) meer compassie.
1940 – Ze was 28 toen ze zwanger werd van een Nederlandse soldaat. (Waarom realiseer ik me nu pas haar leeftijd?) Zelf niet erkende dochter van een Nederlandse koloniaal en een bijvrouw. Van haar vroege jaren weet ik niets. Haar leven begint voor mij bij het ontstaan van haar kind. De weinige verhalen die ze met me kan delen van daarvoor geven hints naar een grote strijd om haar naam. Als niet erkend kind van een koloniaal, had ze geen enkel recht op een naam. Maar om te trouwen had ze die wel nodig en dus moest ze om erkenning vragen. Een familieruzie ontstond en pas na lange strijd en veel leed rond haar en haar vier zussen, werd ze officieel erkend en kreeg haar naam. Twee jaar later was ze zwanger. Nog vier jaar later weduwe met een dochter van vier in een Jappenkamp. Weer vier jaar later moesten ze samen hun geboorteland ontvluchten vanwege de voortdurende, brute strijd tussen Nederlandse soldaten en om hun vrijheid strijdende Indonesiërs. De WO-II oorlog in Europa en Nederlands-Indië eindigde dan wel met de capitulatie van Japan in 1945, maar markeerde ook het begin van een bloedige strijd die 4 jaar zou duren, toen Indonesië op 17 augustus de onafhankelijkheid van het Nederlandse kolonialisme uitriep.
Mijn oma was 32. Haar dochter 4 en had toen al meer gezien en meegemaakt dan ze in haar leven zou kunnen verwerken.
Er is 1 foto waar ze met zijn drieën op staan. Een verstild moment van een jong gezin in een land in oorlog,
De jonge soldaat stierf een paar jaar later aan de Birma spoorlijn. Door uithongering, te zware arbeid en leefomstandigheden verzwakt, stierf hij op zijn 32e aan de Beri-beri in een houten kampement ver weg van familie en vaderland. Zijn jonge gezin had hij slechts enkele jaren af en aan kunnen zien.
De komst van mijn oma en moeder naar Nederland in 1948 is niet het einde van de ellende, een nieuw soort begon toen pas. Het soort wat draait om racisme en uitsluiting. Toch lukte het hen een nieuw leven op te bouwen, maar het verleden droegen zij mee. In stilte, in zwijgen onder stille tranen als ze dachten dat niemand keek. Het zwijgen wat juist alles voelbaar maakte en een gewicht bleek wat overal op drukte. Doorsijpelend in de kleinste, fijnste hoeken van de mazen van ons leven. Hoe geef je vorm en woorden aan wat niet benoemd kan worden, waar geen taal voor bestaat?
Woorden stromen traag vandaag, maar ze stromen. Zwijgend kneed en boetseer ik, zoekend naar een vorm die past, waar woorden kunnen ontstaan en verhalen zichtbaar gemaakt.
Eric Hage,
2023, Weesp
#NederlandsIndië,#kolonialisme,#herdenken,#IndiëHerdenking,#2023,#Jappenkamp,#erkenning